Học Terminal Linux ban đầu có thể giống như mở một bản đồ lớn trong một game indie: nhiều con đường, ít chỉ dẫn, nhưng khi nắm được vài mẹo nhỏ thì hành trình trở nên nhẹ nhàng và đầy cảm hứng. Nếu bạn mới bắt đầu hoặc đã chơi với dòng lệnh một thời gian nhưng vẫn hay quên cú pháp, có ba công cụ sau sẽ trở thành những “cheat sheet” tinh tế giúp bạn đi thẳng vào phần quan trọng: tldr, cheat.sh và apropos. Cả ba đều hỗ trợ bạn tra cứu nhanh lệnh, ví dụ thực tế và các tùy chọn thường dùng — rất phù hợp để học theo kiểu “chơi thử rồi nhớ”.
TL;DR: Khi bạn chỉ cần ví dụ nhanh — tldr
Bạn không cần nhớ mọi lệnh. Những lệnh dùng thường xuyên sẽ tự in vào bộ nhớ, phần còn lại chỉ cần tham khảo nhanh. Thay vì đọc toàn bộ man page, tldr cung cấp các bảng ghi chú ngắn gọn với ví dụ tiêu biểu cho hơn 6.000 lệnh trên Linux (và nhiều lệnh trên Windows/macOS).
Ví dụ, để lấy cheat sheet cho lệnh FFmpeg, dùng:
tldr ffmpegCác ví dụ trong tldr giúp bạn hiểu nhanh các tùy chọn phổ biến — chẳng hạn nghĩa của “-codec:v” khi làm việc với video. Nếu cần sâu hơn, bạn có thể mở man page, nhưng tldr cho bạn đường tắt rõ ràng để bắt đầu.
Cửa sổ terminal hiển thị man page của ffmpeg, phần -codec:v (video) được tô sáng
tldr tải nội dung từ kho tldr trên GitHub. Ngoài client dòng lệnh còn có web app và nhiều client cho các nền tảng khác nhau. Cài đặt client “classic” trên một số distro thường gặp:
- Trên Debian/Ubuntu:
sudo apt install tldr-py - Trên Fedora:
sudo dnf install tldr - Trên Arch:
sudo pacman -S tldr
Nếu bạn muốn một bản tóm tắt nhanh, tldr là người bạn đồng hành hoàn hảo trước khi bạn mở man page chi tiết.
cheat.sh: tldr nhưng trả lời sâu hơn, đa dạng hơn
cheat.sh hoạt động giống tldr nhưng mở rộng ra nhiều chủ đề hơn: không chỉ lệnh Linux, mà còn trả lời các vấn đề lập trình với câu trả lời chi tiết hơn. Bạn có thể dùng bằng curl, script cục bộ hoặc chế độ shell tương tác.
Một ví dụ đơn giản:
- Dùng curl để lấy cheat sheet cho ffmpeg:
curl https://cheat.sh/ffmpeg - Dùng script:
cht.sh ffmpeg - Khởi chạy shell của cheat.sh:
cht.sh --shellTrong shell, gõ tên lệnh rồi Enter để xem nội dung.
cheat.sh còn hiểu các truy vấn dạng câu hỏi:
cht.sh python reverse a listNếu bạn có fzf, có thể kết hợp để chọn tương tác:
cht.sh `cht.sh :list | fzf`
Giao diện FZF liệt kê các lệnh từ cheat.sh, bộ lọc 'FF' đang áp dụng
Bạn không bắt buộc phải cài script; curl là đủ. Nhưng script cht.sh ngắn gọn và có shell tương tác rất tiện. Hướng dẫn cài đặt script (nếu bạn cần đặt vào PATH):
mkdir -p ~/.local/bin
echo 'export PATH="$PATH:$HOME/.local/bin"' >> ~/.bashrc
source ~/.bashrc
curl -s https://cht.sh/:cht.sh | install /dev/stdin ~/.local/bin/cht.sh -m 755Script dùng rlwrap cho chế độ shell tương tác, nên hãy cài rlwrap nếu cần:
- Trên Debian/Ubuntu:
sudo apt install rlwrap - Trên Fedora:
sudo dnf install rlwrap - Trên Arch:
sudo pacman -S rlwrap
cheat.sh phù hợp khi bạn cần ví dụ phong phú hơn hoặc giải thích cho các vấn đề lập trình, đặc biệt hữu ích khi bạn muốn “thử” nhiều hướng giải quyết giống như thử nhiều phong cách chơi khác nhau trong một tựa game indie.
apropos: Khi bạn không biết tên lệnh, chỉ biết ý định
Khi bạn biết mình muốn làm gì nhưng không biết lệnh, apropos là công cụ tuyệt vời — nó tìm trong phần mô tả của các man page theo từ khóa. Ví dụ:
apropos ffmpeglà tương đương với:
man -k ffmpegMặc định, apropos khớp với bất kỳ từ khóa nào bạn nhập. Nếu muốn bắt buộc khớp tất cả từ khóa, dùng cờ –and:
apropos --and ffmpeg converterBạn có thể giới hạn tìm kiếm theo phần của man (shell commands thường ở section 1) bằng –section hoặc -s:
apropos --section 1 ffmpegMột mẹo tiện dụng: kết hợp fzf để chọn nhanh man page và mở nó. Thêm hàm sau vào ~/.bashrc rồi load lại (source ~/.bashrc):
function manpick() {
(( $# == 0 )) && return
apropos --section 1 "$@" | fzf | awk '{print $1}' | xargs man
}Sau đó gõ, ví dụ:
manpick archiveđể duyệt các man page về nén/giải nén và chọn mở nhanh.
apropos thường có sẵn trên hầu hết các distro; nếu thiếu, cài gói man-db theo package manager của bạn.
Kết luận — Chọn công cụ phù hợp và kiên nhẫn luyện tập
Tldr cho bạn các ví dụ ngắn, dễ tiếp cận; cheat.sh mở rộng thành các đáp án chi tiết, scriptable và thân thiện với lập trình; apropos giúp bạn tìm đúng tài liệu khi chỉ biết ý định chứ không biết tên lệnh. Ba công cụ này không thay thế hoàn toàn man page chi tiết, nhưng chúng là những “người trợ giúp” hiệu quả, kéo bạn qua thời kỳ bỡ ngỡ.
Hãy thử từng công cụ theo lộ trình nhỏ: dùng tldr để nắm nhanh cú pháp, cheat.sh khi cần ví dụ phong phú, và apropos khi bạn lạc đường. Giống như khám phá một thế giới game mới, mỗi lần tra cứu sẽ khiến bạn tiến bộ hơn. Bạn đã thử công cụ nào rồi? Chia sẻ trải nghiệm của bạn hoặc mẹo nhỏ bạn ưa thích để cộng đồng cùng học nhé!
