Khi PCIe 5.0 xuất hiện trên bo mạch chủ từ cuối 2021, nhiều người kỳ vọng nó sẽ là bước nhảy vọt khiến trải nghiệm chơi game và tải ứng dụng nhanh hơn rõ rệt. Tuy nhiên, đến cuối 2025, thực tế lại cho thấy điều ngược lại: PCIe 4.0 vẫn đáp ứng tốt phần lớn nhu cầu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích vì sao PCIe 5.0 chưa phải là lý do đủ mạnh để nâng cấp PC chơi game ngay lúc này, và những trường hợp thực sự cần đến băng thông Gen 5. Từ khóa chính: PCIe 5.0.
PCIe 4.0 vẫn còn nhiều “dư địa” cho game thủ
GPU và SSD nhanh nhất vẫn chưa khai thác hết băng thông cũ
Dù các hãng đã giới thiệu card đồ họa và SSD chuẩn PCIe 5.0, những bài kiểm tra thực tế cho thấy khác biệt trong game hoặc xử lý hàng ngày là rất nhỏ. Như Steve từ Gamers Nexus minh họa trong các phép đo scaling, sự khác biệt giữa PCIe 5.0 x16 và PCIe 3.0 x16 chỉ vào khoảng 1-4% trong nhiều kịch bản. Điều này có nghĩa: một chiếc mainboard chỉ hỗ trợ PCIe 4.0 không đồng nghĩa bạn đang bị tụt hậu về hiệu năng chơi game.
Với ổ NVMe Gen 5 tuy có thông số lý thuyết 12-14 GB/s cho đọc/ghi tuần tự, con số này chỉ phản ánh các chuyển tải lớn, liên tục—mà hiếm khi là yếu tố quyết định trải nghiệm game. Ở mức độ khởi game, vào/ra asset hay load màn, những SSD Gen 5 thường cho cảm nhận tương tự SSD Gen 4 tốt nhất vì giới hạn thực tế nằm ở controller, độ trễ I/O và các thao tác nhỏ lẻ chứ không phải băng thông thuần túy.
Những bất lợi khi chuyển sang PCIe 5.0 hiện nay
Chi phí và bố trí lane khiến lựa chọn không còn đơn giản
Không phải bo mạch chủ hỗ trợ “PCIe 5.0” là giống nhau. Ví dụ, B650 và B650E đều quảng bá Gen 5, nhưng chỉ B650E mới thường có hỗ trợ đầy đủ cho cả GPU lẫn khe M.2 chính ở chuẩn PCIe 5.0. Nếu bạn chọn bo rẻ hơn, có khả năng GPU sẽ chỉ chạy ở PCIe 4.0. Thậm chí ở phân khúc cao hơn như X870E, việc dùng nhiều SSD PCIe 5.0 có thể buộc chia sẻ lane với GPU — lắp thêm M.2 thứ hai dễ khiến GPU bị hạ xuống x8, vốn gần tương đương băng thông PCIe 4.0 x16 trong nhiều trường hợp.
Vì vậy việc “tậu” mainboard hỗ trợ Gen 5 toàn diện thường đi kèm chi phí cao hơn, và đôi khi còn đòi hỏi bạn phải chấp nhận đánh đổi về bố trí phần cứng.
Nhiệt độ và tiêu thụ điện: vấn đề thực tế của SSD Gen 5
SSD PCIe 5.0 tiêu thụ điện lớn hơn, dẫn đến tản nhiệt là một vấn đề không thể bỏ qua. Nhiều model có thể chạm ngưỡng 70–80°C trong các tác vụ ghi liên tục, và nhà sản xuất buộc phải trang bị heatsink lớn hoặc thậm chí quạt nhỏ để tránh thermal throttling. Điều này khiến ổ cứng Gen 5 cồng kềnh hơn, có thể gây ảnh hưởng tới không gian lắp và độ ồn tổng thể của dàn máy — một hệ quả ít ai mong muốn chỉ để “đi trước thời đại”.
Khi nào PCIe 5.0 thực sự có ý nghĩa?
Công việc chuyên nghiệp và các khối dữ liệu khổng lồ
Nếu công việc của bạn thường xuyên liên quan tới 3D rendering, dựng phim 8K, huấn luyện mô hình AI, hoặc xử lý bộ dữ liệu rất lớn, PCIe 5.0 có thể mang lại lợi ích rõ ràng. Ở những workstation cần nhiều NVMe song song hoặc card tăng tốc chuyên dụng, băng thông gia tăng giúp giảm nút cổ chai khi di chuyển dữ liệu giữa storage và GPU/accelerator. Trong những kịch bản này, Gen 5 thực sự “có đất dụng võ”.
Tuy nhiên, với đa số người dùng — kể cả những ai thỉnh thoảng dựng video hoặc làm 3D — các ứng dụng như Premiere Pro hay Blender thường bị giới hạn bởi CPU, tốc độ render của GPU hoặc độ trễ truy xuất nhỏ (latency) hơn là băng thông PCIe thô. Vì vậy phần lớn vẫn sẽ thấy SSD Gen 4 và GPU trên khe PCIe 4.0 đáp ứng tốt công việc.
PC gaming màu trắng với GPU nổi bật trên bàn làm việc
Alt: Dàn PC gaming màu trắng, card đồ họa và khe M.2 NVMe thể hiện liên quan đến PCIe 5.0 và nâng cấp phần cứng.
Lời khuyên cho game thủ: nên làm gì lúc này?
- Nếu mục tiêu là chơi game và tối ưu trải nghiệm hàng ngày: đừng vội nâng cấp chỉ vì “PCIe 5.0”. Đầu tư vào GPU mạnh hơn, CPU cân bằng, RAM đủ nhanh và một SSD Gen 4 tốt sẽ mang lại cải thiện thực tế hơn.
- Nếu bạn xây dựng workstation xử lý dữ liệu lớn thường xuyên: cân nhắc bo mạch và cấu hình hỗ trợ PCIe 5.0, nhưng kiểm tra kỹ vấn đề lane sharing và tản nhiệt của SSD.
- Nếu bạn muốn “future-proof”: hãy cân nhắc thời điểm — khi GPU, SSD và phần mềm bắt đầu tận dụng băng thông Gen 5 nhiều hơn, chipsets mới sẽ đi kèm lượng lane và hiệu suất tốt hơn, khi đó nâng cấp sẽ có ý nghĩa hơn về chi phí-hiệu quả.
Kết luận
PCIe 5.0 là một bước tiến về công nghệ, nhưng chưa phải là lý do đủ mạnh để thay đổi quyết định nâng cấp của đại đa số game thủ vào năm 2026. Đối với nhiều người, PCIe 4.0 vẫn còn dư địa và mang lại trải nghiệm tương đương trong thực tế. Hãy cân nhắc nhu cầu thực tế — nếu bạn thuộc nhóm người xử lý khối dữ liệu rất lớn, Gen 5 có thể là khoản đầu tư đáng giá; còn nếu mục tiêu là chơi game và trải nghiệm hàng ngày, những nâng cấp thiết thực hơn sẽ mang lại niềm vui ngay lập tức. Bạn nghĩ sao — PCIe 5.0 đã đến lúc cần thiết cho dàn máy của bạn chưa? Chia sẻ trải nghiệm hoặc câu hỏi của bạn nhé.
