Lúc đầu, AI trong game khiến tôi hào hứng. Ý tưởng về NPC thông minh hơn, thế giới phản ứng linh hoạt, hay hệ thống hỗ trợ tự động nghe có vẻ hứa hẹn — và tôi, như nhiều game thủ khác, đã sẵn lòng thử mọi thứ. Nhưng theo thời gian, tôi nhận ra “AI trong game” không chỉ đơn thuần bổ sung tính năng; nó len lỏi vào mọi ngóc ngách của sản phẩm, và nhiều khi kết quả là trải nghiệm bị sứt mẻ, còn những giá trị cốt lõi của game bị thay thế bởi chiêu trò marketing.
AI làm xói mòn chất lượng thiết kế — từ tính năng hữu ích thành trò mốt
Một điều dễ thấy: nhiều bản cập nhật giờ đây xoay quanh việc “thêm AI” cho bằng được, kể cả khi game không cần. Thay vì tinh chỉnh gameplay, sửa lỗi AI tuyến tính, hay chăm chút cho thiết kế cấp độ, các studio lại ưu tiên nhồi một trợ lý ảo, công cụ tạo nội dung tự động hay hệ thống khuyến nghị “thông minh” — thứ người chơi không hề yêu cầu.
Với game indie nhỏ, điều này còn đau lòng hơn. Những studio nhỏ từng dựa vào tính cách được viết tay, kịch bản tỉ mỉ và thiết kế thủ công giờ bị thúc ép chạy theo xu hướng: procedural generation hay NPC nói chuyện theo mẫu LLM đôi khi làm mất đi cái hồn, cảm giác thiêng liêng của một thế giới do con người vun đắp. Thay vì tạo chiều sâu, một số tính năng AI chỉ đưa vào sự chắp vá, gây ra lag, lỗi hành vi NPC, hoặc tương tác phi logic mà trước đây không tồn tại.
Ví dụ điển hình ở mảng ứng dụng tiêu dùng: những trình trợ lý bị đưa vào mọi nơi rồi làm chậm thao tác đơn giản, khiến người dùng quay lại phiên bản cũ vì “ít rắc rối hơn”. Trong game, điều tương tự xảy ra khi hệ thống AI can thiệp quá sâu: từ bộ lọc thoại nhân vật, hệ thống gợi ý nhiệm vụ đến AI điều chỉnh độ khó — tất cả có thể làm giảm cảm giác khám phá và thành tựu.
Trình duyệt Dia mở trên MacBook kết nối tới màn hình ngoài, minh họa việc sản phẩm bị thay đổi để chạy theo xu hướng AI
Cộng đồng game bị “phẳng hóa” bởi nội dung sinh ra tự động
Cộng đồng vốn là linh hồn của game — forum, nhóm Discord, thread Reddit, video chia sẻ mẹo — giờ đây nhiều nơi đã thay bằng nội dung tái chế, kịch bản auto, hoặc bình luận do bot tạo ra. Lướt qua khu vực bình luận game trên mạng xã hội, dễ bắt gặp những bài viết giống y hệt nhau, comment có nhịp điệu robot và các bài “hướng dẫn” copy-paste với mục đích câu view hơn là giúp đỡ người chơi thật sự.
Hiện tượng “dead internet” — cảm giác internet mất dần tiếng người — cũng bắt đầu xuất hiện trong hệ sinh thái game. Những thảo luận từng sống động, cá nhân và bất quy tắc giờ trở nên đều tăm tắp, trơn tru theo kiểu SEO: tối ưu từ khoá, tối ưu lượt xem, và chẳng còn mùi vị con người. Kết quả là game thủ khó tìm được hướng dẫn thực tế, mẹo nhỏ tinh tế hay câu chuyện hậu trường chân thật — thứ chỉ có được khi người thật kể chuyện thật.
Ảnh chụp màn hình bài đăng trên mạng xã hội thể hiện nội dung AI kém chất lượng và lan truyền trong cộng đồng
Đằng sau màn hình: vấn đề đạo đức và quyền tác giả
Nguy hiểm hơn, nhiều mô hình AI được huấn luyện trên dữ liệu khổng lồ kéo từ internet — bao gồm artwork, trang hướng dẫn, mod, hay truyện game — mà không xin phép hay trả nhuận bút cho tác giả. Khi một công cụ tạo nội dung bắt chước phong cách của một họa sĩ concept, một nhà văn tình huống hay một YouTuber chia sẻ mẹo, nó dùng chất xám của người khác làm nguyên liệu thương mại mà tác giả gốc không hề hưởng lợi.
Hệ quả với ngành game rõ rệt: nghệ sĩ concept, voice actor, nhà thiết kế level có thể thấy công việc của họ bị tái tạo một cách rẻ tiền, không được tôn trọng bản quyền. Những bản mod đầy tâm huyết, những asset được người trong cộng đồng lập trình ra, có thể bị hấp thụ vào tập dữ liệu rồi xuất hiện dưới dạng nội dung AI mà không ai ghi nguồn. Đây là vấn đề đạo đức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến sự sáng tạo lâu dài của ngành.
Giao diện trình duyệt ChatGPT Atlas trên macOS, gợi ý về việc các sản phẩm AI thương mại sử dụng dữ liệu thu được từ sáng tạo của người khác
Dữ liệu của bạn không biến mất — nó nuôi hệ thống kế tiếp
Mọi tương tác với hệ thống AI đều trở thành dữ liệu huấn luyện: từ dòng chat bạn gõ khi hỏi mẹo boss, đến file log bạn gửi để báo lỗi. Những thông tin tưởng chừng riêng tư — ý tưởng level, chiến thuật bạn chia sẻ, giọng nói bạn cho phép thu âm — có thể được dùng để cải thiện mô hình tiếp theo mà bạn không hề biết. Khi hệ thống ghi nhận mọi prompt và hành vi, nó tạo ra hồ sơ tâm lý — cực kỳ giá trị cho quảng cáo, đề xuất nội dung hay thậm chí điều chỉnh thiết kế trò chơi theo hành vi kiếm lời hơn là theo trải nghiệm.
Cài đặt Persona trong ứng dụng ChatGPT trên iOS, minh họa cách AI ghi nhận và cá nhân hóa dữ liệu người dùng
Kết luận — Hãy ưu tiên con người và trò chơi có chiều sâu
AI có thể là công cụ tuyệt vời nếu được dùng đúng chỗ: hỗ trợ dev tiết kiệm thời gian, tạo nội dung phụ trợ, hoặc giúp người chơi tiếp cận game dễ hơn. Vấn đề là khi AI bị đặt làm trung tâm thay vì là công cụ—khi nó thay thế sự chăm chút thủ công, bóp nghẹt cộng đồng thực sự, hay khai thác sáng tạo của người khác mà không đền bù — thì đó không còn là tiến bộ mà là suy giảm.
Lời khuyên cho game thủ và nhà phát triển:
- Hãy cảnh giác với những tính năng “AI” chỉ là chiêu quảng cáo — thử nghiệm, so sánh và đưa phản hồi.
- Ủng hộ các sản phẩm tôn trọng quyền tác giả và minh bạch về dữ liệu.
- Với cộng đồng: giữ lại những không gian trao đổi chân thật, chia sẻ trải nghiệm thực tế thay vì copy-paste nội dung sinh tự động.
Bạn nghĩ sao về AI trong game? Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn với con boss, NPC hay tính năng AI đã khiến bạn vừa yêu vừa ghét — cộng đồng cần tiếng nói thật của bạn.
